Elsoko Santxoren Doctrina Christiana agertu da Livornon!!!

Orain dela pare bat aste argitaratu genuen post batean euskarazko liburuen zerrenda bat. Zerrenda hura aldatu beharra daukagu euskal kultura astinduko duen berri bat izan dugulako, ia-ia esklusiban:

Elsoko Santxoren Doctrina Christiana Toskanan agertu da; Livornon, hain zuzen ere!!!

Gasteizko IRALEn R600 ikastaroan ibili zen ikasle batek (S. Lopez de G.), gure mezua irakurri ondoren, e-postaz jakinarazi digu liburua udan aurkitu zuela, txiripaz, Toskanan oporretan zela. Berria Euskaltzaindira bidali zuen, eta, jakin duenez, negoziatzen ari dira Eusko Jaurlaritza eta Nafarroako Gobernua liburua nola erosi eta Euskal Herrira itzularazi. Izan ere, hura da –oraingoz, behintzat– Elsoko Santxoren dotrinaren ale bakarra!!

Beriainen liburuaren azala

Gabon-gabontzeta

Iaz, abenduaren 15eko artikuluan, Gabonak izan genituen hizpide: egutegia, ohiturak, haiei lotutako lexikoa eta esaera zaharrak... (Egin klik jarri dizuegun estekan, gaurkoa irakurtzen amaitzen duzuenean: altxor bat daukazue). Besteak beste, hau idatzi genuen: 

«Gabon egunean, Euskal Herriko zenbait herritan, umeak kantuan irteten dira (Gabon kantak edo Eguberri kantak), baserririk baserri edo etxerik etxe, eskean (Gabon eskean, gabonsaria batzen)».

Gabonsariarena ez da nobedadea izango inorentzat. Baina horren harira, behin baino gehiagotan esan izan dugu kanta batzuk nagusitu ("Olentzero" bereziki) eta beste batzuk galdu egin direla gure artean. Haietako bat ekarri dizuegu hona, guk ume-umetan zer abesten genuen gogoratuta (lau-bost-sei urterekin, bost xentimoren truke).

.

 Mutrikuko Musika Eskolako umeak
"Gabon Gabontzeta" kantatzen
Entzuteko, egin klik hemen.

Gabon-gabontzeta Errosa galtzeta Aurra jaio da ta Jo daigun krixketa. Aire miramor, aire miramor. Larrosa enkarnada. Aire miramor, aire miramor. Etxetxiki onetan Jo daigun atia, Iriki, al badezu, Ama-andre maitia. Aire miramor... Etxe onetan lau ardi, laurak zortzi belarri, etxe onetako etxeko andreak topin beltza dirudi.

Ortografiaren aldetik batura pasatu nahi baduzue –eta nola egin jakin ez–, zerbitzu hori geuk eskaintzen dizuegu. Sarean aurkitu ditugun bertsioetako bat kopiatu-itsatsi dugu, eta zegoen-zegoenean utzi: gure ukitua eman gabe.

Bide batez esanda, antzerki-lan bat ere bada Gabon-gabontzeta, J.A. Arkotxak idatzia.

Mutrikuarrei entzundakoa gustatu bazaizue, ikasi eta sartu datorren urtean Gabon-kanten errepertorioan. Edo, horrelako besterik baduzue eta hemen argitaratzea nahi, bidali (kantua bera, bideoaren esteka...) eta segituan helaraziko diegu gure irakurle guztiei.

Horrenbestez, eta loteria (aloterixe, loterie...) tokatu ez zaigunez, bagoaz kantuan eta eskean: Gabon-gabontzeta...

KZkook, gure lagunekin, goizean atera diguten lehen argazkian

Urtarrilean, gehiago. Edo lehenago... (nork daki!). Ondo jan, ondo edan, ondo lo egin... indarberrituta bueltatzeko.

Urte berri on!

Euskaraz ikasiz. Gerundioak (I)

Nola esaten da euskaraz "cantar"? Eta nola "cantando"?
Lehenengo galderari guztiok erantzungo genioke "testuinguaren arabera":

Quiere cantar = Kantatu nahi du
Cantar es muy sano = Kantatzea oso osasungarria da
Sabe cantar opera = Opera kantatzen daki
Puede cantar mejor = Hobeto kanta(tu) dezake

Bigarren galderari antzera erantzun beharko diogu:

Está cantando = Kantatzen ari da / Kantuan ari da / Kantari ari da...
Cantando, se vive más contento = Kantatu(a)z / Kantatuta / Kantaturik, pozago bizitzen da

Salomé kantari bizi zen

Beste aditz batzuekin:

Tuvo un accidente viniendo de Bilbao = Istripua izan zuen Bilbotik zetorrela
Me estoy meando = Txiza-larri nago / Txiza-eginean nago
Lo recibieron aplaudiéndolo = Txaloka / Txalo batean hartu zuten

Testuinguruaren arabera (eta aditzaren beraren arabera, batzuetan) forma bat edo bestea erabiltzen dugu euskaraz, ez baitugu gerundiorik gure hizkuntzan.

Nola eman bada, testuinguru urria duten slogan antzeko esaldietan? Sarritan ikusten ditugu forma hauek : "jaiak defendatuz"; "Iparraldea ezagutuz"; "Herria indartuz"... Zuzenak dira horiek?

'Eskerrik' eta beste

Ikasturtearen hasieran, lankide batek esan zigun: "Idatzi beharko zenukete 'eskerrik' horren kontura; ikaragarri ari da zabaltzen, eta jendeak uste du, gainera, zuzena dela". Beste batek, berriz, orain dela gutxi izenburu hau proposatu zigun: "eta, zenbakiekin, bai". Orain arte ez ditugu aipatu ez bata, ez bestea.

Bada, Euskadi Irratiko Hiri Gorrian saioan –abenduaren 3an, euskararen egunean–, horiek biak eta beste batzuk izan ziren hizpide Maider Segurolak Ander Altunari egin zion elkarrizketan. Euskararen aje modernoak izan zen gaia.

Segurolak, amaieran, honelatsu agurtu zuen Altuna: «Eskerrik gurekin jolasteagatik, euskararekin egiten ari garenagatik alarmaren tinbrea ukitzen laguntzeagatik. Eta ea dena ondo akabatzen den. Si eske oso erraza da, en plan Mitxelena.»   

Durangon topatu ez ditugun liburuak

Durangoko azokak ditu euskarazko libururik gehien erakusgarri bere standetan: nobela eta poema, hizkuntzalaritza eta alpinismoa, haurrentzako ipuinak eta helduentzakoak... Gainera, bertan fisikoki ez duten bat nahi izanez gero, sarritan pare bat egunera ekarriko digute saltzaile prestuek edo eskura dituzten katalogoetan begiratzeko aukera izango dugu, gero beste nonbaiten enkargatzeko.

Baina badugu euskaraz idatzitako liburu guztiak irakurtzeko paradarik? Biblioteketara joanda ere, topatuko ote dugu hor nonbait norbaitek XVIII. mendean idatzi zuen liburu bitxi hura? Ba ote dago Euskaltzaindiaren Azkue biblioteka eta artxiboan, esaterako?

Apurka-apurka

Hitz egiten dugunean, den-denok erabiltzen ditugu makulu-hitzak. Tarteka-marteka ihes egiten digute, konturatu gabe. Modu guztietakoak izan daitezke: bueno, tira, bale?, bai, ezta?, nolabait… Baina, denen artean, deigarrienetako bat apur bat betegarria da.

Eman dezagun, adibidez, honelakoak entzuten ditugula hitzaldi batean:

Azalduko dizuet diseinuaren munduan apur bat zeintzuk diren punta-puntako materialak.

Materialen artean, egurra, beira eta metala izaten dira, apur bat, erabilienak.

Testuinguru horretan, ziurrenik, hizlariak zehatz-mehatz azalduko ditu diseinuzko asmakizunak egiteko material onenen ezaugarriak. Zer dela eta erabiltzen du, orduan, "apur bat"?

Bada, ahozko diskurtsoan beti behar izaten ditugulako esaldiak osatzeko hitz betegarriak. Hutsuneek eta isiltasunek beldur ematen digute, eta nahiago izaten dugu esango duguna nola edo hala arindu. Baina, batzuetan, hobe da esango dugun hori pentsatzeko denbora tartetxoa hartzea –isiluneak ahozko diskurtsoak antolatzeko trikimailu paregabeak dira– hitzok apurka-apurka esateko, eta apur bat bezalako makuluak, apur bat edo pitin bat besterik ez erabiltzeko.

Zorionak, "IRALEkume" guztioi!

Ana, Bego, Carmen, Dani, Enrike, Fidel, Gracia, Herminia, Itziar, Jabi, Kris, Luisa, Marian, Noemi, Oskar, Pablo, Rosa, Sofía, Tere, Unai, Vicente, Xanti, Yolanda, Zefe...

Eta hasi gaitezke berriro:

Ander, Bernar, Carlos, Dunia, Eulo, Fany, Grego, Hernando, Isidoro eta Isidro, Juan, Kontxi, Lidia, Mertxe, Nuria, Ofelia, Petri, Quintín, Ramoni, Sole, Tomas, Urko, Vanesa, Xaber, Yul, Zoraida...

Eta berriro:

Albina, Batis, Conra, Dolo, Enma, Filo, Gari, Heli, Ina, Jose, Kepa, Loren, Melisa, Neli, Olalla, Pili, Ramoni, Sonia, Tania, Unberto, Valentín, Xabier, Zezili...

Badakizue zenbat milaka lagun ibili zareten IRALEn euskara ikasten 1981etik hona? Hasiera hartan, gezurra zirudien ezer lortuko genuenik. Baina hemen gaude, eta ondo harro!

Aurten Euskararen Eguna euskaldun berriak omentzeko eguna izanda, ezin dizuegu hutsik egin: Zorionak, guzti-guztioi, hezkuntza-sistema euskalduntzen egin duzuen lan eskergagatik! Eta opari bat, zuentzat:

Monumentua ere merezi zenuten beren-beregi Irakasle Euskaldun Berriari eskainia, baina inori ez zaigu bururatu. Beste batzuk azkarrago ibili ziren: euskaldun berri guztien omenez, 2006an, Donostiako Altza auzoan jarri zuten bat (Lau Haizetara, Antton Mendizabal eskultorearena). Tribuaren Berbak telebista-saioan izan genuen horren berri.

Izan bedi, neurririk handienean, zuen omenez.