Lot gizon zorrotz bat

Bibliako esaldia ote? Ez, aditz sorta bat baino ez da; lau aditzoin baino ez dira: lot (←lotu), gizon (←gizondu), zorrotz (←zorroztu) eta bat (←batu). Identifikatzen zailak dira, ezta?

Kontsulta zerbitzuan, ahalerazko, subjuntibozko eta aginterazko aditzetan, partizipioa erabiltzen dugu aditzoina erabili beharrean, bizkaieraz eta gipuzkeraz hitz egitean halaxe jokatzen dugulako. Baina kontziente gara gaur egungo usadio nagusia kontrakoa dela, nahiz eta Euskaltzaindiak ez duen horrelakorik agindu: aditzoina nagusitzen ari da testuinguru horietan.

• “Zure lanean oztopatzen bazaitut, bihar etor naiteke...” (guk etorri idazten dugu)
•  “Baina utz dezagun hori, eta lot gakizkion esku artean dudanari” (guk, lotu)

Konforme. Ez dago arazorik. Erabiltzaile batek testu bat zuzentzeko helarazten digunean, eta aditzoina erabili duela ikusten badugu, errespetatu egiten diogu hautua, jakina.

Dena dela, badago arazotxo bat: badakigu beti zein den aditz baten aditzoina? Hona hemen zerrenda bat:

Partiz.	Aditzoina	Partiz.	Aditzoina	Partiz.	Aditzoina
ikasi	ikas	ibili	ibil	erakutsi	erakuts
askatu	aska	aztertu	azter	mamurtu	mamur
ireki	ireki	izeki	izeki	itxi	itxi
erre	erre	egin	egin	bota	bota

Baina denak ez dira horren errazak. Esaterako, aditz eratorrietan (izenetatik, izenondoetatik… datozen aditzetan), bina aukera onartzen ditu Euskaltzaindiak, bere 28. arauan:

Partiz.	Aditzoina1	Aditzoina2		Partiz.	Aditzoina1	Aditzoina2
gizondu	gizondu	gizon		izoztu	izoztu	Izotz (izoz)
zorroztu	zorroztu	zorrotz (zorroz)		handitu	handitu	handi
batu	batu	bat		bereganatu	bereganatu	beregana
etxekotu	etxekotu	etxeko		etxeratu	etxeratu	etxera

Hori ikusita, nola jokatu? Bi aholku emango dizkizuegu:

1/ Erabili beti irizpide bera: edo beti partizipioa, edo beti aditzoina.

•  Aztertu dezagun nola hartu ditzakegun erabaki egokiak.
• Azter dezagun nola har ditzakegun erabaki egokiak.
• Aztertu dezagun nola har ditzakegun erabaki egokiak.

2/Aditzoina erabiltzea aukeratzen baduzue, erabili -tu/-du amaierako aditzoinak aditz eratorrien kasuan:

•  Gizartean justizia nagusi dadin, apur ditzagun ekonomiaren kateak → Gizartean justizia nagusitu dadin, apurtu ditzagun ekonomiaren kateak
•  Argi iezaguzu nola zorrotz dezakegun labana→ Argitu iezaguzu nola zorroztu dezakegun labana