14/11/28

Txori onak, Anartz!

Azaroaren 28a: hamaika urte bete dituzu!: Txori onak, zuri! / Txori onak, zuri! / Txori onak, Anartz!

"Hala! Zoratu egin da osaba!" esango duzu zeure artean hori irakurrita. "Ez dit ba TXORI idatzi ZORI behar duen lekuan... Zoratu egin da guztiz".

Zoratu edo txoratu? Athletic-en koloreak zuri-gorriak dira, baina txuri-urdinak Realarenak. Osaba txakur zaharra da mendiko kontuetan, baina ikaratu egiten da Nafarroako mendietan artaldea zaintzen ari den zakur tzarra zaunka eta mehatxuka hurbiltzen zaion bakoitzean...

Zerri eta txerri, zoko eta txoko, zekor eta txekor, zintzo eta txintxo...: hitz hasierako z > tx bilakaera ezaguna da euskaraz. Areago: Bizkai-Gipuzkoetan, tx-dunak nagusitu, eta ahaztu egin zaigu jatorrizkoak z-dun formak direla...

Zori da, bai, txori-ren jatorrizko forma, eta "hegazti" esan nahi zuen antzina.
Baina zer arraio dela-eta hegaztiak eta zortea edo patua nahastea? Oraindik ere jende askok uste du zerbaitek (ahalmen batek) gidatzen duela etorkizuna, "dena darabilela zoriak", eta pertsona berezi batzuk gai direla etorkizun hori iragartzeko. Eta, dirudienez, erromatarren garaiko baskoiek, gure arbasoen arbasoek (edo haien auzoek), fama zeukaten iragarri zezaketela etorkizuna; nola eta, txorien hegaldiei eta kantuei erreparatuta: batzuetan, txori onak ikusiko zituzten; eta txarrak beste batzuetan. Erroma hiri nagusira ere eraman zituzten baskoi augur haietako zenbait, enperadoreen zerbitzuan aritzeko.

Beraz, ZORIONAK diogunean, (etorkizunerako) augurio onak edo zorte ona izatea opatzen dugu, italieraz bezala: "Tanti auguri a te / Tanti auguri a te / Tanti auguri, Anartz / Tanti auguri a te".  

AGUR esaten dugunetan ere, etimologiari erreparatuta, zorte ona opatzen dugu (agur < auguriu-). Blog jaioberri hau inauguratu genuenean, bizitza luzea opatu genion...




Agur eta txori onak! Ondo pasatu eguna etxekoekin eta laguntxoekin!


iruzkinik ez:

Argitaratu iruzkina