Abuztuaren 16koa da gure lankide Juanjo. Juanjoren gurasoek jaiotegunari dagokion santuaren izena jartzea erabaki balute, eta horretarako Sabino Aranaren Egutegi bizkattarra ("bizkattarr batek iratzija" eta 1897an argitaratua) kontsultatu balute, Juanjo izan beharrean Jakindda izango zen (gaur egun, Hiazinto, Euskaltzaindiaren arabera; gazt. Jacinto, eta fr. Hyacinthe); eta emakume jaio balitz, berriz, Jakindde.
Euskal izendegian, sekulako lurrikara ekarri zuen Egutegi bizkattarrak (eta hartan oinarrituta, Sabino hil ondoren, Luis Eleizaldek argitaratu zuen Deun-ixendegi euzkotarrak): nahiz eta euskararen eta literaturaren tradizioarekin bat ez etorri, garai hartako eta ondorengo euskaltzale/abertzaleek bere egin, eta Gotzonez, Guruznez, Edurnez, Anez, Jaionez, Iñakiz, Josebaz, Gorkaz, Kepaz... bete da gure mundua; esportatu ere egin ditugu haietako batzuk.
Hori kontatzen dugu R600 ikastaroko saioetan. Eta ikasleak, guztiz engaiatuta, berehala hasten zaizkigu galdezka: "Nondik dator Koldobika izena? Eta Gotzon, nola demonio asmatu zuen Sabinok?...".
Eta beste galdera hau ere izaten da ohikoa: Zergatik -a amaiera gizonezkoen izenetan, eta -e emakumezkoenetan?". Sabinoren ustez, gizonezkoei A bokala dagokielako, eta E bokala, berriz, emakumezkoei (baita N kontsonantea ere, hika moldean ikusten den bezala).
Sabinok miretsi egiten zuen Pedro Pablo Astarloa apaiz durangarra, eta orpoz orpo jarraitu hizkuntzaren gaineko haren ideiei, batez ere haren bi liburu hauetan jasotzen direnei: Apología de la lengua bascongada eta Discursos filosóficos sobre la lengua primitiva.
Discursos filosóficosen, teoria xelebre (gaur egungo ikuspegitik) baina garai hartan guztiz zabalduari eutsi zion: haurretan, mutikoek 'A' hotsarekin egiten dute negar, eta 'E' hotsarekin neskatoek.
Hona pasartea:
Euskal izendegian, sekulako lurrikara ekarri zuen Egutegi bizkattarrak (eta hartan oinarrituta, Sabino hil ondoren, Luis Eleizaldek argitaratu zuen Deun-ixendegi euzkotarrak): nahiz eta euskararen eta literaturaren tradizioarekin bat ez etorri, garai hartako eta ondorengo euskaltzale/abertzaleek bere egin, eta Gotzonez, Guruznez, Edurnez, Anez, Jaionez, Iñakiz, Josebaz, Gorkaz, Kepaz... bete da gure mundua; esportatu ere egin ditugu haietako batzuk.
Hori kontatzen dugu R600 ikastaroko saioetan. Eta ikasleak, guztiz engaiatuta, berehala hasten zaizkigu galdezka: "Nondik dator Koldobika izena? Eta Gotzon, nola demonio asmatu zuen Sabinok?...".
Eta beste galdera hau ere izaten da ohikoa: Zergatik -a amaiera gizonezkoen izenetan, eta -e emakumezkoenetan?". Sabinoren ustez, gizonezkoei A bokala dagokielako, eta E bokala, berriz, emakumezkoei (baita N kontsonantea ere, hika moldean ikusten den bezala).
Sabinok miretsi egiten zuen Pedro Pablo Astarloa apaiz durangarra, eta orpoz orpo jarraitu hizkuntzaren gaineko haren ideiei, batez ere haren bi liburu hauetan jasotzen direnei: Apología de la lengua bascongada eta Discursos filosóficos sobre la lengua primitiva.
Discursos filosóficosen, teoria xelebre (gaur egungo ikuspegitik) baina garai hartan guztiz zabalduari eutsi zion: haurretan, mutikoek 'A' hotsarekin egiten dute negar, eta 'E' hotsarekin neskatoek.
 | |
| Ezkerrean, Albert ("Aaaaaaaaaaaaaaaa!"); eskuinean, Elisabeth ("Eeeeeeeeeeeeeeee!") |
Hona pasartea:
Dirudienez, ez zen Astarloaren beraren burutapen bitxi bat izan: izan ere, filosofo askok eta askok hala sinisten zuten Frantzian (Ilustrazioaren garaian!). Europa osoan, eta Euskal Herrian noski, aurkitu ziren frogak:«Paseábame en el dilatado pórtico de la iglesia mayor de la villa de Durango, mi patria, al tiempo que se presentaron en él con una criatura que traían a ser bautizada los padrinos y comitiva. La criatura se deshacía en un continuado llanto, y en él oía por toda la extensión del pórtico con la mayor claridad la letra A. No tenía hasta entonces noticia de que esa letra se pronunciase en el primer llanto del varón, extrañé el hecho, y dirigiéndome a la que hacía de nodriza, la dije en lengua vulgar: "Sin duda será muy literata la criatura, pues muy tierna se ejercita en el abecedario". No bien lo dije, cuando ella me repuso con la enérgica expresión bascongada siguiente: "¿Esta bada jauna aarra? Pues qué ¿no es varón esta criatura, para que se extrañe usted la pronunciación de la A en su llanto?" [...] Pasé algún tanto en la contemplación de la respuesta, y la tal, que hacía de nodriza voluntariamente, continuó diciendo que todo varón profería la letra A en el primer llanto, y toda hembra la E.»
P. P. Astarloa
- Autoritatearen argudioak:
- Juan de Amezua eta Patricio de Arrugaeta durangar zirujauek, Astarloak eskatuta 100 jaioberriren lehen negarrari erreparatuta, berretsi egin zioten Astarloari bi bokalen teoria (areago: mutikoa pattal jaioz gero, A eta E bitarteko bokalarekin negar egiten zuela baieztatu zuten...).
- Katonio poeta baten distikoa (bi bertsoko poesia) aipatzen du Astarloak: Clamabunt A et E, quotquot nascuntur ab Eva / Omnis masculus A nascens, E femina profert. [Latina herdoilduta duzuenontzat, itzulpena: A eta E garrasi egingo dute Ebagandik jaiotako guztiek / Esango dute A ar jaioberri guztiek, E emeek.]
- Paradisuko gure gurasoen izenak: Adan eta Eba.
- Euskaraz, animalia batzuk arrak gara, eta emeak beste batzuk.
- Geure ekarpena: Mantxurieraz, eme (ama), hehe (emakumea) eta emhe (amaginarreba) dira yin berbak, feminitateari dagozkionak; eta ama (aita), haha (gizona) eta amha (aitaginarreba), ostera, yang, maskulinitateari lotuak.
Seguru gaude imaginazio pixka batekin zuek ere aurkituko dituzuela teoria hori berresten duten beste hainbat eta hainbat froga. Hala bada, ez izan zalantzarik: partekatu gurekin!
Azken oharra: Guri, hermafroditak garenez, "Ææææææææ!" atera zitzaigun jaioberritan.
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina